เมื่อภูมิคุ้มกันเรียนรู้ที่จะ “ไม่ทำร้ายตัวเอง” เบื้องหลังระบบภูมิคุ้มกันของมนุษย์ มี “กลไกเบรก” ที่คอยป้องกันไม่ให้ร่างกายโจมตีตัวเองโดยไม่รู้ตัว และในปีนี้ รางวัลโนเบลการแพทย์ปี 2025 ได้ยกย่องการค้นพบกลไกดังกล่าว ซึ่งเป็นหัวใจของ “ภูมิคุ้มกันสมดุลส่วนปลาย” หรือ Peripheral Immune Tolerance
เมื่อวันที่ 6 ตุลาคม 2025 ที่สถาบัน Karolinska Institutet ประเทศสวีเดน ได้มีการประกาศมอบรางวัลให้กับ Dr. Mary Brunkow, Dr. Fred Ramsdell และ Dr. Shimon Sakaguchi สำหรับผลงานที่เปิดเผยกลไกสำคัญซึ่งช่วยให้ระบบภูมิคุ้มกันของเราสามารถแยกแยะได้ว่า “อะไรคือศัตรู” และ “อะไรคือส่วนหนึ่งของร่างกายเราเอง”
การค้นพบนี้ช่วยอธิบายว่า เหตุใดร่างกายของเราจึงไม่ทำร้ายตนเองมากเกินไป และยังเป็นพื้นฐานสำคัญในการพัฒนายาและแนวทางรักษาโรคภูมิต้านตนเอง รวมถึงมะเร็งในอนาคต
ในปี 1995 Shimon Sakaguchi ได้ค้นพบเซลล์ชนิดหนึ่งในระบบภูมิคุ้มกันที่ทำหน้าที่ “ควบคุม” การตอบสนองไม่ให้เกินความจำเป็น เขาเรียกเซลล์นี้ว่า Regulatory T cells (Tregs)
ต่อมาในปี 2001 Mary Brunkow และ Fred Ramsdell ได้ค้นพบว่ายีนชื่อ FOXP3 เป็นกุญแจสำคัญที่ควบคุมการพัฒนาและการทำงานของ Tregs เมื่อยีนนี้เกิดการกลายพันธุ์ ร่างกายจะขาดกลไกการควบคุม ส่งผลให้เกิดโรคภูมิต้านตนเองรุนแรง เช่น IPEX Syndrome
สองปีถัดมา Sakaguchi ได้ยืนยันว่า FOXP3 คือยีนที่กำหนดเอกลักษณ์ของ Tregs อย่างแท้จริง
ทำให้โลกรู้ว่าระบบภูมิคุ้มกันของมนุษย์ไม่ได้มีเพียง “กลไกโจมตี” แต่ยังมี “กลไกยับยั้ง” ที่ช่วยรักษาสมดุลของร่างกาย
ผลงานของนักวิทยาศาสตร์ทั้งสามได้เปิดประตูสู่แนวทางใหม่ของการแพทย์ ที่มุ่งเน้น “การปรับสมดุลภูมิคุ้มกัน” แทนการกดหรือกระตุ้นเพียงด้านใดด้านหนึ่ง
การค้นพบ “ภูมิคุ้มกันสมดุลส่วนปลาย” จึงกลายเป็นรากฐานสำคัญของการพัฒนาแนวทางการรักษาที่ละเอียดและแม่นยำยิ่งขึ้น
“รางวัลโนเบลการแพทย์ปี 2025 กล่าวถึงกลไกที่ชื่อว่า Peripheral Immune Tolerance หรือพูดง่าย ๆ ก็คือ วิธีที่ร่างกายใช้ควบคุมระบบภูมิคุ้มกันไม่ให้ทำร้ายตัวเอง”
“กลไกนี้เกี่ยวข้องกับเซลล์เม็ดเลือดขาวชนิดหนึ่งที่ชื่อว่า Regulatory T cells (T-regs)
ซึ่งเป็นเหมือนผู้ควบคุมเกมของระบบภูมิคุ้มกัน คอยยับยั้งไม่ให้เม็ดเลือดขาวทำงานเกินจำเป็น หากระบบนี้เสียสมดุล ก็อาจเกิดโรคภูมิต้านตนเอง เช่น SLE หรือรูมาตอยด์ได้”
“การค้นพบครั้งนี้จึงเป็นก้าวสำคัญ เพราะช่วยให้วงการแพทย์เข้าใจกลไกการควบคุมภูมิคุ้มกันมากขึ้น และในมุมมองของการแพทย์แนว Wellness เราพบว่าการปรับสมดุลของ T-regs สามารถส่งผลดีต่อสุขภาพในภาพรวมได้จริง ทั้งจากโภชนบำบัด การเสริมวิตามิน ไปจนถึงการใช้สารสกัดหรือ cell-based therapy ที่ช่วยให้ระบบภูมิคุ้มกันกลับมาทำงานได้อย่างพอดี”
แม้งานวิจัยนี้จะเกิดขึ้นในห้องแล็บระดับโมเลกุล แต่หลักการของมันสะท้อนแนวคิดสำคัญของโลก Wellness อย่างชัดเจน เพราะในชีวิตจริง “ภูมิคุ้มกันสมดุล” ไม่ได้ขึ้นอยู่กับพันธุกรรมเท่านั้น แต่ยังได้รับอิทธิพลจากปัจจัยในชีวิตประจำวัน เช่น
แนวทางการดูแลสุขภาพในปัจจุบันจึงมุ่งเน้นการ “ฟื้นฟูสมดุล” ของระบบต่าง ๆ ตั้งแต่ภูมิคุ้มกัน ฮอร์โมน ไปจนถึงจุลินทรีย์ในลำไส้ เพื่อให้ร่างกายสามารถปกป้องตัวเองได้อย่างสมดุล ไม่เกิน ไม่ขาด
การค้นพบในปีนี้สะท้อนแนวทางการแพทย์ยุคใหม่ ที่เน้นการดูแลแบบเฉพาะบุคคล (Personalized Medicine) โดยเข้าใจกลไกภายในระดับยีนและเซลล์ เพื่อปรับสมดุลร่างกายตั้งแต่ต้นทาง นี่คือจุดร่วมของวิทยาศาสตร์และ Wellness เป้าหมายไม่ใช่แค่ “รักษาเมื่อป่วย” แต่คือ “ดูแลให้ร่างกายอยู่ในสมดุลตั้งแต่วันนี้”
สรุป รางวัลโนเบลการแพทย์ปี 2025 เป็นมากกว่าการยกย่องนักวิทยาศาสตร์สามท่าน
แต่มันคือการยืนยันว่า “สุขภาพดี” เกิดจาก “ความสมดุลของภูมิคุ้มกัน” และเป็นแรงบันดาลใจให้วงการแพทย์ทั่วโลกก้าวสู่แนวทางการดูแลสุขภาพ ที่เข้าใจร่างกายอย่างองค์รวมและสมดุลมากยิ่งขึ้น
เพราะสุดท้ายแล้ว สุขภาพดีไม่ได้มาจากการเพิ่มภูมิคุ้มกันให้มากที่สุด แต่จากการรักษา “สมดุลของภูมิคุ้มกัน” ให้พอดีที่สุดต่างหาก
โรงพยาบาลพระรามเก้า (ชั้น 3 อาคาร A)
เขียนและเรียบเรียงโดย
นพ.พิจักษณ์ วงศ์วิศิษฎ์ (หมอบาย)
แพทย์ด้านเวชศาสตร์ชะลอวัยและเวชศาสตร์ป้องกัน
W9 Wellness Center
แหล่งอ้างอิง (References)
แม้กระแสการครองโสดจะทะยานสูงขึ้นอย่างต่อเนื่อง คนรุ่นใหม่ไม่ต้องการมีลูก หรืออยากมีลูกกันน้อยลง แต่ยังมีอีกหลายคู่ หลายคนที่ประสบปัญหา
