ข่าวยาดมสมุนไพรพบเชื้อปนเปื้อน ทำให้หลายคนกังวลว่าจะเกิด เชื้อราในปอด หรือไม่ แท้จริงแล้ว ร่างกายของเรามีระบบ ภูมิคุ้มกันในปอด ที่ซับซ้อนและแข็งแกร่ง มาทำความเข้าใจไปพร้อมกันว่า ภูมิคุ้มกันทำงานอย่างไร และเราจะ ป้องกันเชื้อราในปอด ได้อย่างไร
เมื่อวันที่ 27 ตุลาคม 2568 สำนักงานคณะกรรมการอาหารและยา (อย.) รายงานว่า “ยาดมผสมสมุนไพรที่นิยมในคนไทย” ถูกตรวจพบ เชื้อจุลินทรีย์ปนเปื้อนเกินมาตรฐาน และประกาศเรียกคืนบางล็อตออกจากตลาดเพื่อความปลอดภัย
แม้ข่าวนี้จะเป็นเรื่องของผลิตภัณฑ์เดียว แต่สะท้อนปัญหาที่ใหญ่กว่านั้น คือ “ความสะอาดของอากาศที่เราหายใจ” และ “ประสิทธิภาพของภูมิคุ้มกันในปอด” เพราะเชื้อราและจุลินทรีย์ในอากาศมีอยู่รอบตัวเราทุกวัน ไม่ใช่เฉพาะในยาดมสมุนไพรเท่านั้น
ร่างกายมีแนวป้องกันหลายชั้นเพื่อรับมือกับเชื้อราและจุลินทรีย์ต่าง ๆ โดยเฉพาะในปอด ซึ่งเป็นอวัยวะที่สัมผัสอากาศโดยตรงตลอดเวลา
ขนจมูกและเซลล์เยื่อบุมีหน้าที่กรองฝุ่นและสปอร์รา หากยาดมไม่สะอาด หรือใช้ร่วมกับผู้อื่น อาจเปิดทางให้เชื้อเข้าสู่ทางเดินหายใจได้ง่ายขึ้น
เมื่อสปอร์ราหลุดเข้าปอด ระบบ ภูมิคุ้มกันในปอด จะเริ่มทำงานทันที “นิวโทรฟิล (Neutrophil)” และ “เดนไดรติกเซลล์ (Dendritic Cell)” คือทหารด่านแรกที่จับและทำลายเชื้อราได้อย่างรวดเร็ว
งานวิจัยจาก The Journal of Clinical Investigation (2025) พบว่า เซลล์ภูมิคุ้มกันชนิด pDC (Plasmacytoid Dendritic Cell) จะส่งสัญญาณ อินเตอร์เฟอรอน (Interferon) เพื่อกระตุ้นให้นิวโทรฟิลทำงานได้มีประสิทธิภาพมากขึ้น
อ่านข่าวจิจัยต้นฉบับจาก JCI (2025)
ผลของสัญญาณนี้คือ การเปิดระบบ “IFN–STAT1–CYBB Axis” ซึ่งทำให้ร่างกายสร้างเอนไซม์ NADPH oxidase ผลิตสารออกซิแดนท์ (ROS) เพื่อทำลายเชื้อราได้ตั้งแต่ต้นทาง
นี่คือหนึ่งในกลไกที่ช่วย “ป้องกันเชื้อราในปอด” อย่างมีประสิทธิภาพที่สุดของร่างกายองค์การอนามัยโลก (WHO) ยังระบุในรายงาน Fungal Priority Pathogens List (FPPL, 2022) ว่า Aspergillus fumigatus ซึ่งเป็นเชื้อราที่ก่อโรคในปอด อยู่ในกลุ่มเชื้อราที่มีความสำคัญทางสาธารณสุขระดับโลก
ข้อมูลทางการแพทย์จาก ข้อมูลทางการแพทย์จาก Mayo Clinic – Aspergillosis: Symptoms & Causes ระบุว่าเชื้อราในปอดจาก Aspergillus มักเกิดในผู้มีภูมิคุ้มกันอ่อนแอหรือโรคปอดเรื้อรัง
หลายคนเข้าใจผิดว่า ยาดมสมุนไพรช่วยเพิ่มออกซิเจนหรือบำรุงสมอง ความจริงคือ กลิ่นของ เมนทอล พิมเสน การบูร เพียงกระตุ้นปลายประสาทให้รู้สึก “โล่ง” แต่ไม่ได้ช่วยเพิ่มออกซิเจนในสมอง และไม่สามารถ ป้องกันเชื้อราในปอด ได้โดยตรง
หากต้องการใช้ยาดมเพื่อบรรเทาอาการเวียนหัวหรือคลื่นไส้ ควรใช้เพียงชั่วคราว และเลือกผลิตภัณฑ์ที่ผ่านการรับรองจาก อย. เท่านั้น การใช้บ่อยเกินไปหรือเก็บในที่ชื้นอาจทำให้เกิดการปนเปื้อนของเชื้อ และเสี่ยงกระตุ้นการอักเสบของเยื่อบุโพรงจมูกได้
| สิ่งที่ควรทำ | เหตุผล |
| เปลี่ยนขวดทุก 3–6 เดือน | ลดการสะสมของจุลินทรีย์และเชื้อรา |
| ปิดฝาให้แน่น เก็บในที่แห้ง | ลดโอกาสการเจริญของเชื้อราในปอดจากการปนเปื้อน |
| ห้ามใช้ร่วมกับผู้อื่น | ป้องกันการแพร่เชื้อทางจมูก |
| หยุดใช้ทันทีเมื่อกลิ่นหรือสีเปลี่ยน | สัญญาณของการปนเปื้อน |
| หากไอเรื้อรัง หอบ หรือเจ็บหน้าอก ควรพบแพทย์ | อาจเป็นสัญญาณของภาวะเชื้อราในปอด |
เชื้อราในปอดอาจดูเหมือนไกลตัว แต่แท้จริงแล้ว เราหายใจอยู่ร่วมกับจุลินทรีย์นับล้านทุกวัน สิ่งสำคัญจึงไม่ใช่การหลีกเลี่ยงเชื้อ แต่คือการเสริมภูมิคุ้มกันให้ฉลาดและสมดุล เพราะภูมิคุ้มกันที่ดี ไม่ได้เกิดจากวิตามินเพียงอย่างเดียว แต่อยู่ที่การนอนหลับลึก อาหารที่ครบถ้วน การหายใจอย่างมีสติ และจิตใจที่สงบ
เมื่อเราดูแลร่างกายจากภายในให้แข็งแรงพอ เราก็ไม่จำเป็นต้องกลัวสิ่งเล็ก ๆ ที่อยู่รอบตัวอีกต่อไป
โรงพยาบาลพระรามเก้า (ชั้น 3 อาคาร A)
เขียนและเรียบเรียงโดย
นพ.พิจักษณ์ วงศ์วิศิษฎ์ (หมอบาย)
แพทย์ด้านเวชศาสตร์ชะลอวัยและเวชศาสตร์ป้องกัน
W9 Wellness Center
แหล่งอ้างอิง (References)
เราจะรับมือกับ COVID – 19 หากเข้าสู่ระยะที่
ไม่อยากเป็น โรคอัลไซเมอร์ เป็นประโยคที่ทุกคนมักกล่าวกับเพื่อน ๆ และคนในครอบครัว
เครียดจนร่างกายแย่ ขาดกาแฟแล้วไม่มีพลัง? “ภาวะต่อมหมวกไตล้า” เชื่อว่าวัยทำงานหลายคนต้องเคยเผชิญกับปัญหาความเครียดสะสมจนร่างกายไม่สามารถรับอะไรได้อีก ไม่มีสมาธิในการทำงาน
