วัยหมดประจำเดือนกับสมอง คือประเด็นสำคัญที่หลายคนยังไม่รู้ คุณรู้หรือไม่ว่า พลังงานสมองของผู้หญิงอาจลดลงถึง 30% หลังเข้าสู่วัยหมดประจำเดือน? หลายคนคุ้นกับอาการร้อนวูบวาบ เหงื่อออกกลางคืน หรืออารมณ์แปรปรวน แต่สิ่งที่ถูกมองข้ามไปคือ ผลกระทบของวัยหมดประจำเดือนกับสมอง โดยตรง ในหนังสือ The Menopause Brain ของ ดร. Lisa Mosconi ได้อธิบายว่า วัยหมดประจำเดือนไม่ใช่เพียงสัญญาณของความชรา แต่คือ การเปลี่ยนผ่านของระบบประสาทและฮอร์โมน (Neuroendocrine Transition) ซึ่งมีผลต่อสมองอย่างลึกซึ้ง
โดยทั่วไป ผู้หญิงจะถูกจัดว่าเข้าสู่วัยหมดประจำเดือนเมื่อประจำเดือนไม่มาติดต่อกันครบ 12 เดือน แต่ความจริงแล้วร่างกายเริ่มเปลี่ยนแปลงตั้งแต่ ช่วงก่อนหมดประจำเดือน (Perimenopause) ซึ่งมักเกิดในวัย 45–50 ปี และกินเวลายาวนานได้ถึง 2–10 ปี
ดร. Mosconi ชี้ว่า ช่วง Perimenopause และ ต้น Post-Menopause (3–4 ปีก่อนและหลังประจำเดือนครั้งสุดท้าย) คือช่วงที่ผู้หญิงเผชิญอาการมากที่สุด และเป็นเวลาที่สมองต้องเผชิญ “การเปลี่ยนแปลงสำคัญ”
นี่คือเหตุผลที่ วัยหมดประจำเดือนกับสมอง ต้องได้รับความสนใจมากกว่าที่เคย
เอสโตรเจน โดยเฉพาะ เอสตราไดออล (Estradiol) เป็น ตัวควบคุมหลัก (Master Regulator) ของสมองผู้หญิง
เมื่อระดับเอสโตรเจนลดลง เซลล์ประสาททำงานช้าลง เกิดภาวะ “วิกฤติพลังงานสมอง” (ATP Crisis) ทำให้สมองผลิตและใช้พลังงานได้ไม่เต็มที่ผลลัพธ์คืออาการวัยทองที่คุ้นเคย เช่น ร้อนวูบวาบ, นอนไม่หลับ, วิตกกังวล หรือ Brain Fog ซึ่งแท้จริงแล้วมีต้นตอมาจากสมอง ไม่ใช่แค่รังไข่
อ่านต่อ เช็กอาการเข้าข่ายวัยทองแล้วหรือยัง
ข้อมูลจากสหรัฐอเมริกาพบว่า ผู้ป่วยอัลไซเมอร์ สองในสามเป็นผู้หญิง หรือพูดง่าย ๆ หากมีผู้ชายป่วย 1 คน จะมีผู้หญิงป่วยถึง 2 คน
แม้หลายคนเชื่อว่าเป็นเพราะผู้หญิงอายุยืนกว่า แต่ความจริงคือ การลดลงของเอสโตรเจน ทำให้สมองเสื่อมพลังงานเร็วขึ้น และเร่งกระบวนการชรา
การผ่าตัดรังไข่ไม่ได้กระทบแค่ฮอร์โมนเพศ แต่ยังเร่งความเสื่อมของสมองเร็วกว่าที่คิด
งานวิจัยพบว่า ผู้หญิงที่ต้องตัดรังไข่ก่อนเข้าสู่วัยหมดประจำเดือนตามธรรมชาติ มีความเสี่ยงเพิ่มขึ้นอย่างมีนัยสำคัญต่อ
และเพียง 6–12 เดือนหลังผ่าตัด สมองมีการสูญเสีย เนื้อสมองสีเทา (Gray Matter) อย่างชัดเจน
สิ่งนี้ตอกย้ำว่า เอสโตรเจนคือเกราะปกป้องสมองโดยตรง และการลดลงอย่างเฉียบพลันส่งผลกระทบต่อสมองมากกว่าที่หลายคนคิด
คุณรู้หรือไม่ว่า อาการ brain fog หรืออารมณ์แปรปรวนที่ผู้หญิงเจอในวัยหมดประจำเดือน เคยถูกตีตราว่าเป็นเพียง “ความผิดปกติของผู้หญิง” มานานนับศตวรรษ?
ตลอดหลายร้อยปีที่ผ่านมา ปัญหาสุขภาพสมองของผู้หญิงในวัยหมดประจำเดือนไม่เคยได้รับความสำคัญอย่างจริงจัง อาการต่าง ๆ มักถูกอธิบายด้วยทัศนคติที่เต็มไปด้วยอคติ มากกว่าจะใช้หลักวิทยาศาสตร์ ตัวอย่างชัดเจนคือคำว่า “hysteria” ที่แปลว่า “เสียสติ” ซึ่งมีรากศัพท์จากภาษากรีกหมายถึง “มดลูก” นั่นเอง สะท้อนให้เห็นว่าครั้งหนึ่งการแพทย์เคยมองว่าสุขภาพผู้หญิงถูกผูกโยงกับอารมณ์และความไม่มั่นคงทางจิตใจช่องว่างทางความเข้าใจนี้เอง ทำให้ความจริงเรื่อง ความเชื่อมโยงระหว่างวัยหมดประจำเดือนกับสมอง เพิ่งถูกเปิดเผยอย่างจริงจังเพียงไม่กี่ทศวรรษที่ผ่านมา
ข่าวดีก็คือ ปัจจุบันเรารู้แล้วว่ามีหลายวิธีที่สามารถช่วยปกป้องสมอง และลดความเสี่ยงต่อการเสื่อมได้ ได้แก่
ภายในปี 2025 จะมีผู้หญิงมากกว่า หนึ่งพันล้านคนทั่วโลก ที่กำลังเข้าสู่หรือผ่านพ้นวัยหมดประจำเดือน หากเรายังคงมองเพียงด้านลบ ผลกระทบต่อสุขภาพและสังคมอาจรุนแรง แต่หากเปลี่ยนมุมมอง วัยหมดประจำเดือนไม่ใช่จุดสิ้นสุด แต่คือ ช่วงเวลาแห่งการเริ่มต้นใหม่งานวิจัย รวมถึงหนังสือ The Menopause Brain โดย Lisa Mosconi ชี้ให้เห็นว่า แม้สมองอาจ “สะดุด” ในช่วงวัยหมดประจำเดือน แต่ผู้หญิงจำนวนมากกลับรายงานว่า หลังผ่านช่วงนี้ไป พวกเธอรู้สึก มีความสุข ความพึงพอใจ และความสงบใจมากขึ้น ซึ่งอาจเกิดจากการที่สมองส่วนอารมณ์ปรับเข้าสู่สมดุลใหม่
สรุปแล้ว วัยหมดประจำเดือนไม่ใช่เพียงการหยุดทำงานของรังไข่ แต่คือ การเปลี่ยนแปลงครั้งใหญ่ของสมอง การเข้าใจบทบาทของฮอร์โมนเอสโตรเจนในสมอง ช่วยอธิบายได้ทั้งอาการวัยทองที่เราคุ้นเคย และความเสี่ยงระยะยาว เช่น โรคอัลไซเมอร์
เมื่อเราผสมผสาน ความรู้ทางวิทยาศาสตร์ การดูแลฮอร์โมน สุขภาพองค์รวม และการยอมรับจากสังคม ผู้หญิงจะก้าวผ่านวัยหมดประจำเดือนไปได้อย่างมั่นใจ และเปลี่ยนจาก “วิกฤติ” ให้กลายเป็น โอกาสใหม่ของชีวิตที่เต็มไปด้วยพลังและความหมาย
หากคุณเริ่มมีอาการ นอนไม่หลับ, สมองล้า, Brain Fog หรืออารมณ์แปรปรวน ในวัย 40+
การตรวจฮอร์โมนและปรึกษาแพทย์เฉพาะทางคือก้าวแรกในการดูแลสมองและสุขภาพระยะยาว
สาขาที่ให้บริการ
เขียนและเรียบเรียงโดย
แพทย์ด้านเวชศาสตร์ชะลอวัยและเวชศาสตร์ป้องกัน
W9 Wellness Center
อ้างอิง: Mosconi, L. (2024). The Menopause Brain: New Science Empowers Women to Navigate Menopause with Knowledge and Confidence. New York: Avery / Penguin Random House.
มาเช็คกันว่าในตู้เย็นบ้านเรามีครบรึยัง #มีแล้วก็สลับกินทุกวันด้วยนะจ๊ะ 😘 #ภูมิต้านทานต้องแข็งแรง #เราต้องสุขภาพดีไปด้วยกัน #ต้องไม่เครียดด้วยนะ 😆 1. กราโนล่า 🌾คือ ธัญพืชไม่ขัดสีอบแห้งหลากชนิด
NAD+ เป็นอนุพันธ์ของวิตามินบี3 ช่วยเสริมสร้างในพลังงานระดับเซลล์ เมื่อร่างกายเราสามารถซ่อมแซมได้ก็จะทำให้เซลล์ทำงานได้ดีขึ้น และความจริงแล้ว
